Seksisme in het klaslokaal

Mijn eerste lessen zitten er inmiddels op. Ik zit in een klein groepje gevorderden, bestaande uit zes leerlingen, waarvan ik de enige vrouw ben. Een unicum in mijn slavistencarrière. Mijn klasgenoten zijn Turks (x2), Amerikaans, Belgisch en Nederlands. Op dag twee kwam ik erachter dat de Belg die voor me zit jarenlang op de Belgische ambassade hier gewerkt heeft en mijn oud-collega’s van de Nederlandse ambassade goed kent. Hij was meer dan bereid tot een uitgebreide evaluatie van ieders Zwarte Piet-skills (het is traditie dat Nederlandse diplomaten met Sinterklaas Zwarte Piet spelen voor de kinderen van de Belgische ambassade en andersom), dus, Adriaan, als je dit leest, ты был отличным Zwarte Piet.

Er wordt in de lessen veel over de politieke en economische situatie in Oekraïne gesproken, deels omdat mijn klasgenoten actief zijn in het expat- en diplomatieke wereldje in Kyiv, deels omdat deze onderwerpen onze docente Ljoedmila na aan het hart liggen. In twee dagen heeft ze zich al meerdere malen langdurig beklaagd over de nog altijd stijgende prijzen in Oekraïne en de lonen die daar ver bij achterblijven. De huur van haar appartement is al meer dan drie keer zo hoog als in 2013, maar haar salaris is er nauwelijks op vooruit gegaan. En om een loonsverhoging vragen kan ze niet, want voor haar tien anderen. Ljoedmila is het klassieke type oudere docente Russisch. Onverschillig, maar welwillend. Ze praat graag over de grote problemen én de prachtige cultuur van haar land, en vertelt honderduit over de geschiedenis van haar ouders en grootouders in de Sovjet-Unie, toen men het nog honderd keer zwaarder had dan nu. Lijden, dat is het sleutelwoord.

In de lessen wordt ook genoeg ruimte geboden, wat zeg ik, gecreëerd voor seksisme. Een van de eerste thema’s waar we het over moesten hebben was de verschillen in spraak tussen mannen en vrouwen. “Mannen hebben een lagere stem,” begon een klasgenoot. “Vrouwen spreken over het algemeen een stuk sneller,” vulde ik aan. Ljoedmila greep direct in. Het ging niet om de manier van spreken, maar om de thema’s waar mannen over praten (politiek, economie, sport) en waar vrouwen het over hebben. Moeiteloos werden de antwoorden op die laatste vraag opgesomd: mode, make-up, schoonmaken, mannen. Vervolgens werd mijn klasgenoten gevraagd kenmerken van de ideale vrouw op te sommen. Wederom kwamen alle clichés aan bod. Toen vroeg iemand aan Ljoedmila wat haar beeld van de ideale vrouw was. Ze dacht even na en antwoordde dat de ideale vrouw goed in het huishouden moest zijn, zorgzaam en leuk met kinderen. Daar zit je dan, met je toekomstdromen.

Toen ze me later in een privéles naar mijn hobby’s vroeg en blijkbaar niet het gewenste antwoord kreeg, vroeg ze verbaasd of ik niet aan handwerken deed. En waarom dan niet? Zij deed het elke dag, evenals haar dochter, haar nichtjes, et cetera, et cetera. Dan duurt een les lang. Wanneer je wat langer met een Rus of Oekraïner spreekt, komt het seksisme dat in deze samenleving vlak onder de oppervlakte zit vaak al snel naar boven.

In tegenstelling tot alle eerdere docenten Russisch die ik heb gehad geeft Ljoedmila de betekenis van onbekende woorden vaak meteen in het Engels. Educatief uiterst onverantwoord, maar wel zo efficiënt. Alles gaat een stuk sneller op deze manier. Ik heb dat omslachtige “in het Russisch uitleggen wat een Russisch woord betekent” altijd al onzinnig gevonden (de kosten wegen lang niet op tegen de baten) en eindelijk ben ik op een plaats waar de docent er ook geen zin meer in heeft.

De privélessen werken volgens het volgende principe: we praten een tijdje over willekeurige onderwerpen en kiezen vervolgens een aspect van de Russische grammatica uit waar ik fouten in maak, bestuderen dat, doen een paar opdrachten en beginnen dan weer van voren af aan. Het is vrij intensief, maar je haalt wel een hoop stof op in weinig tijd. Tijdens een van de lessen kwam de directeur me vragen of ik het goed vond om mijn privélessen volgende week om acht uur ’s ochtends te hebben in plaats van in de namiddag. In een vlaag van verstandsverbijstering stemde ik toe (help). Voor hij zich omdraaide en terugliep naar zijn kantoor vroeg hij me nog wel even of ik niet te verlegen werd in een groep met alleen mannen. Zucht.

De ingang van het instituut.

Het fenomeen “vrouw” uitgebeeld in ons boek.

Me bedrinken na vier uur groepsles en drie uur privéles.